تاریخچه راهنمای تور در ایران به چه زمانی برمی‌گردد؟ از زمانی که سفر کردن شروع شد، علاقه‌مندان به سفر مسیرهای جدید را پیدا کردند و بعد از چند بار سفر به آن منطقه، دیگران را هم با خودشان همراه کردند. افراد محلی هم با وجود شناختی که درباره فرهنگ و گویش مناطق و روستاها و شهرهای مختلف ایران داشتند، کسانی که برای دیدن آن منطقه می‌آمدند را همراهی کرده و از آن‌ها مبلغی را به عنوان دستمزد دریافت می‌کردند. اما این نوع سفرها به دلیل اطلاعات ناکافی راهنمای تورها با مشکلات زیادی همراه بود. به همین دلیل سازمان گردشگری تصمیم گرفت با برگزاری دوره‌های ویژه برای افرادی که به این مشاغل علاقه دارند، تور لیدرها و راهنماهای تور حرفه‌ای تربیت کند.
چرا به تور لیدر یا راهنمای تور نیاز داریم؟
تورلیدر چیست و چرا برای سفر باید راهنمای تور همراهتان باشد؟ تا به حال برایتان پیش‌آمده که به سفر بروید و راه را گم کنید؟ با شنیدن همین جمله احساس ترس و اضطراب تا مغز استخوان علاقه‌مندان به سفر و گردشگری می‌رسد. چون گم‌شدن می‌تواند حوادث ناگواری به همراه داشته باشد و یک سفر لذت‌بخش را به بدترین مسافرت عمرتان تبدیل کند.
مشکل دیگری که گردشگران تازه‌کار با آن مواجه هستند، عدم شناخت جاذبه‌های یک منطقه جدید است. گاهی دیدنی‌هایی که مناطق مختلف ایران دارند را فقط راهنمای گردشگری محلی می‌شناسد و در هیچ کتاب یا سند تاریخی به آن‌ها اشاره نشده. اگر بعد از تمام شدن سفرتان بدانید که چقدر زیبایی و دیدنی وجود داشته که از چشم شما پنهان مانده است، قطعاً احساس خوبی را تجربه نخواهید کرد!
تور لیدر طبیعت‌گردی به همین خاطر به وجود آمد. این افراد با وجود شناختی که از مناطق مختلف ایران دارند و آشنایی با گویش‌های محلی و آداب سفر، تمام علاقه‌مندان به گردشگری را به دیدن جاذبه‌های پیدا و پنهان مناطق مختلف ایران دعوت می‌کنند. اگر فقط یک بار با تورآسو همسفر شوید، به خوبی می‌توانید آسان سفر کردن به تمام مناطق ایران را تجربه کنید و دنیای سفر برایتان رنگ و رخی دیگر پیدا می‌کند.
تور لیدر چیست؟
آیا میدانید تورلیدری چیست؟ افراد زیادی تور لیدر را با راهنمای تور یکسان در نظر می‌گیرند و تصور می‌کنند همان فردی که پا به پای آن‌ها سفر می‌کند، کسی است که مدیریت تور را هم بر عهده دارد. اگرچه گاهی تور لیدر می‌تواند همان راهنمای تور هم باشد، اما وظایف این دو نفر متفاوت است و معمولاً افراد مختلفی برای مدیریت سفرهای گروهی، تور لیدر و راهنمای تور می‌شوند.
تور لیدر یا رهبر تور همان کسی است که برنامه‌ریزی سفر را برای تورهای گردشگری انجام دهد. هماهنگی با راننده یا رزرو وسایل نقلیه‌ای که مسافران با آن تا محل مورد نظر می‌روند، هماهنگی با محل اقامت مسافران و رزرو هتل و ... بر اساس بودجه تعیین شده و انجام کلیه هماهنگی لازم برای هر چه بهتر انجام شدن سفر بر عهده تور لیدر است. در حقیقت، تور لیدر مانند فردی است که نقشه مسیر تا محل اقامت و گردشگری را مشخص می‌کند و مسافران روی خطوطی که تور لیدر برایشان مشخص کرده حرکت می‌کنند.
برای استخدام تور لیدر در ایران مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید، آشنایی فرد مورد نظر با لهجه و گوش مردم محلی و شناخت کافی درباره آن منطقه و شرایط اقلیم جغرافیایی آن است. این شناخت باعث می‌شود که تور لیدر بتواند برنامه سفر را با بهترین زمان‌بندی و هزینه تنظیم کند و برای گردشگران یک سفر عالی و تجربه متفاوت رقم بزند. با توجه به نوع سفری که در پیش رو دارید، می‌توانید تور لیدر خانم یا آقا را برای مدیریت سفرتان انتخاب کنید. در این انتخاب روابط اجتماعی لیدر تور گردشگری، سوابق وی در برنامه‌ریزی برای سفر و سفرهای موفقش موثر هستند.
راهنمای گردشگری چیست؟
در کشور ما معمولاً نام تور لیدر و تعریف راهنمای تور کنار هم می‌آید؛ اما شرح وظایف راهنمای گردشگری با رهبر تور تفاوت دارد. راهنمای گردشگری در زبان انگلیسی با عنوان Tour Guideمشخص‌شده و برای تور لیدر عبارت Tour leader انتخاب شده است، تا مشخص باشد که هر کدام از این افراد با وجود همپوشانی شغلی‌شان، وظایف خاصی بر عهده دارند.
راهنمای تور همان کسی است که نقشه دست می‌گیرد و راه و چاه سفر را نشانتان می‌دهد. کدام جاده برای ادامه مسیر انتخاب بهتری است و کدام جاذبه‌ها را نباید از دست بدهیم همه را راهنمای تور مشخص می‌کند. در حقیقت راهنمای تور همان فردی است که کیفیت سفر را تضمین کرده و طبق برنامه‌های تور لیدر پیش می‌رود.
راهنمای تور باید اصول مهمان‌نوازی را بداند و درباره جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی مقصد گردشگری اطلاعات کافی داشته باشد. موقع بازدید از یک موزه یا بنای تاریخی، این راهنمای تور است که اطلاعات لازم را در اختیار مسافران قرار می‌دهد و آن‌ها را با پیشینه آن بنا آشنا می‌کند. در واقع اطلاعات علمی، تاریخی و فرهنگی راهنمای تور است که می‌تواند یک سفر را پربار و ارزشمند کند و دانش مسافران را درباره یک منطقه گردشگری بالا ببرد.
ویژگی‌های متمایز راهنمای تور و گردشگری
با توجه به اینکه تجربه سفر را راهنمای تور رقم میزند، افراد خاصی با کاراکتر و ویژگی‌های به خصوصی می‌توانند برای این شغل انتخاب شوند. سفر گروهی یعنی همراه شدن گروهی از افراد که هر کدام از آن‌ها علایق و سلایق خاص خودشان را دارند. بعضی از مسافران ممکن است خوش‌خنده باشند و سختی‌های راه را به راحتی پشت سر بگذارند، در نقطه مقابل افرادی قرار دارند که چند ساعت بعد از سفر خسته می‌شوند و احساس می‌کنند که کسالت‌آورترین سفر عمرشان را تجربه می‌کنند.
راهنمای تور باید خوش ذوق و مهربان باشد و بتواند با خوش‌صحبتی مسافران را با خودش همراه کند. داستان‌سرایی یک ویژگی بارز راهنمای تورهای گردشگری است. اگر فردی برونگرا هستید و از حضور در جمع لذت می‌برید، می‌توانید با بررسی نکات چگونه راهنمای گردشگری شویم، شرایطتان را برای راهنمای تور شدن بررسی کنید.
راهنمای فرهنگی گردشگری در کنار روحیه بالا و اخلاق خوبش، باید یک یادگیرنده تمام‌عیار باشد و در دوره‌هایی که برای تقویت شناخت و مهارت وی ارائه می‌شود شرکت کند. همچنین وظیفه پاسخ‌گویی به سوال مهمان‌ها و فراهم کردن امکانات ضروری در محل بر عهده راهنمای تور است.
برای ایمن سفر کردن، باید راهنمای گردشگری اطلاعات اولیه را در اختیار مسافران قرار دهد و آن‌ها را از خطرات مسیر آگاه کند. همچنین در صورتی بروز مشکلات روحی و جسمی، این راهنمای تور است که باید از مسافر محافظت کرده و شرایط بهبود وی را فراهم کند.
آیا دوره آموزشی تور لیدری وجود دارد؟
حالا که با خصوصیات راهنمای تور و وظایف تور لیدر آشنا شدیم، وقت آن رسیده که به مهم‌ترین سوال علاقه‌مندان این حوزه پاسخ دهیم. آیا برای یادگرفتن تور لیدری دوره خاصی وجود دارد، یا تجربه است که می‌تواند فرد را واجد شرایط این کاراکتر کند!
در گذشته تور لیدرها و راهنمایان گردشگری همان افراد محلی بودند که با تجربه و آزمون و خطا دیگران را با خودشان برای سفرهای کوتاه و بلند همراه می‌کردند؛ اما امروزه بدون گذراندن دوره‌های لازم نمی‌توانید وارد این عرصه شغلی شوید. چرا که جان و مال مردم در گرو تخصص و تجربه تور لیدر یا راهنمای تور است و باید سفرهایی که توسط این گروه‌ها برگزار می‌شود بهینه و بدون مشکل باشد.
در پی ارزیابی شرایط سفرهای گروهی محلی؛ سازمان میراث فرهنگی دوره‌های زیر را برای علاقه‌مندان به تور لیدری ارائه کرده است.
دوره راهنمای ایران‌گردی و جهانگردی فرهنگی (Cultural tour guide)
اگر سوالاتی مانند شغل تور لیدر چیست و لیدر تورهای مسافرتی چه کارهایی انجام می‌دهد مدام در ذهنتان تکرار می‌شود؛ شرکت در این دوره می‌تواند گره‌های ذهنی‌تان را باز کند و به پرسش‌هایتان پاسخ دهد. در دوره تور لیدری راهنمای ایران‌گردی و جهانگردی فرهنگی، تاریخ و فرهنگ ایران زمین بررسی می‌شود. از جمله مواردی که در این دوره پوشش داده می‌شود می‌توان به شناخت معماری ایران و جهان، آشنایی با میراث فرهنگی و سنتی ایران، شناخت اقوام و فرهنگ‌های مختلف ایران، آشنایی با روحیه و اخلاقیات مردم ملل دیگر و شناخت تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر اشاره کرد.
البته در این دوره به سوال تور لیدر به چه معناست و لیدر تور گردشگری چه کارهایی بر عهده دارد هم پاسخ داده می‌شود و شرکت کنندگان مهارت‌های برگزاری تور را یاد می‌گیرند.
از جمله مواردی که در این دوره پوشش داده می‌شود می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:
- شناخت معماری ایران و جهان
- آشنایی با صنعت گردشگری
- شناخت اکوتوریسم و طبیعت‌گردی
- شناخت فرهنگ مناطق مختلف و اقوام ایران
- آشنایی با جغرافیای جهانگردی و آموزش مهارت نقشه‌خوانی
- آشنایی با اماکن تاریخی و باستانی
- شناخت میراث فرهنگی و صنایع‌دستی ایران
- آشنایی با زبان تخصصی مخصوص راهنمای تور و گردشگری
- آموزش قوانین و مقررات گردشگری
دوره راهنمای طبیعت‌گردی (Eco-tour guide)
طبیعت زبان خاص خودش را برای صحبت کردن با مسافران و مجذوب کردن آن‌ها دارد. به همین خاطر در بین دوره‌های لیدر تور گردشگری، یک دوره هم برای علاقه‌مندان به طبیعت و جاذبه‌های دیدنی جهان قرار گرفته است. این دوره تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برگزار می‌شود. از جمله مواردی که در دوره راهنمای طبیعت‌گردی ارائه خواهد شد می‌توان به دروس تئوری و عملی مرتبط با سفر اشاره کرد. با شرکت در این دوره آموزشی و کسب مهارت‌های لازم، می‌توانید علاقه‌مندان به جاذبه‌های طبیعی را با خودتان همراه کنید و برای چندین و چند تور طبیعت‌گردی منحصر به فرد و بی‌نظیر برنامه‌ریزی کنید.
با شرکت در این دوره می‌توانید مهارت‌های زیر را آموزش ببینید:
- شناخت صنعت گردشگری و پتانسیل‌های فعالیت در این زمینه
- شناختن میراث طبیعی و فرهنگی ایران
- آشنایی با اقوام مختلف ایران از جمله عشایر
- آشنایی با اکوسیستم و تنوع زیست‌محیطی ایران
- شناخت مفهوم اکولوژی و محافظت از طبیعت
- آشنای با گیاهان مختلف و حیات‌وحش ایران
- آشنایی با نحوه تفسیر و تعریف درباره میراث طبیعی ایران
- آموزش نحوه استقرار در طبیعت و نقشه‌خوانی
- آموزش راه و روش اداره کردن تورهای طبیعت‌گردی
- بازدید حضوری از موزه‌ها، سایت‌ها و مناطق طبیعی ایران
دوره راهنمای زمین گردشگری (Geo-tour Guide)
اگر در رشته راهنمای گردشگری تحصیل کرده‌اید و حالا می‌خواهید وارد فاز عملی همراهی مسافران تا مقصد شوید، دوره‌های فوق انتخاب خوبی برایتان هستند؛ اما در صورتی که زمین شناسی خوانده‌اید و به ساختار طبیعت از لحاظ سازه‌های طبیعی و سنگ‌ها و... علاقه دارید، دوره راهنمای زمین گردشگری می‌تواند یک گزینه مناسب برای اشتغالتان باشد. این دوره هم تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برگزار می‌شود و درباره زمین‌شناسی، ژئومورفولوژی اطلاعات در اختیارتان می‌گذارد.
از جمله مباحثی که در این دوره تور لیدری به آن پرداخته می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شناخت اقلیم‌های مختلف و هوازدگی
- شناختن تنوع زمین شناسی و ژئومورفولوژیک ایران
- آشنایی با اصلاحات و واژه‌های گردشگری
- شناخت باستان‌شناسی و معادن ایران
- نحوه عکاسی در طبیعت
- مدیریت بحران در شرایط اضطراری
- شناخت غارهای ایران و آشنایی با اصول غارنوردی
- نحوه استقرار در طبیعت، جهت‌یابی و نقشه‌خوانی
- اصول اولیه تفسیر و تعریف میراث فرهنگی و طبیعی ایران
- اخلاق حرفه‌ای و الگوهای رفتاری گردشگری
- شناخت اکوتورسیم
- شناخت روحیات ملل و فرهنگ اقوام ایران
- شناخت میراث فرهنگی و صنایع‌دستی ایران
- شناخت مفاهیم اولیه تور لیدری
- اصول فن بیان و سخنوری
- آشنایی با کوه‌های ایران و شناخت اصول کوهنوردی
- آشنایی با قوانین و مقررات گردشگری
چطور راهنمای تور یا تور لیدر شویم؟
برای اینکه بتوانید برای توری برنامه‌ریزی کنید یا اینکه راهنمای یک تور گردشگری باشید، نیاز به کارت لیدری طبیعت‌گردی یا کارت تور لیدری دارید؛ بنابراین تنها آشنایی با عبارت‌های تور لیدر کیست و راهنمای تور کیست و شناخت وظایف این افراد، نمی‌توانید گزینه مناسبی برای همراهی یک سفر گردشگری باشید. برای دریافت این کارت باید حداقل مدرک کارشناسی مورد تایید وزارت علوم یا معادل آن را داشته باشید. بعد از آن لازم است که مراحل زیر را برای گرفتن کارت تور لیدری طی کنید:
- ثبت‌نام در دوره‌های ارائه شده برای تور لیدری در موسساتی که تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فعالیت دارند.
- حاضر شدن در کلاس‌های آموزشی به صورت حضوری یا مجازی
- شرکت کردن در آزمون برگزارشده توسط موسسه مورد نظر
- قبول شدن در آزمون و دریافت مدرک تور لیدری
- مراجعه به سازمان گردشگری محل سکونتان و دریافت کارت راهنمای گردشگری
شرکت‌های ارائه کننده خدمات گردشگری داخلی و خارجی تنها در صورتی امکان عقد قرارداد با تور لیدر را دارند که وی کارت راهنمای گردشگری را دریافت کرده باشد. در غیر این صورت همراهی با تور گردشگری توسط فرد مورد نظر غیرقانونی خواهد بود و کلیه عواقب آن متوجه مدیر تور و... می‌شود.
با توجه به اینکه دوره جامع راهنمای تور گردشگری را سپری می‌کنید و قصد برگزاری تورهای داخلی و خارجی را با هم دارید، یا اینکه قصد دارید فقط برای تور لیدری داخلی اقدام کنید، اطلاعاتی که آموزش می‌بینید و مواردی که در آزمون مطرح می‌شود متفاوت خواهد بود.
درآمد تور لیدری در ایران چقدر است؟
پس از اینکه درباره اینکه راهنمای گردشگری کیست و تورلیدری چیست و چطور می‌توان به طور قانونی در این مشاغل مشغول به کار شد اطلاعات کسب کردید، وقت آن است که درباره نحوه درآمدزایی این حرفه بدانیم. لیدر تورهای مسافرتی پس از گرفتن مدرک راهنمای تور می‌تواند در آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها، تورآسو، و سازمان‌های بومگردی و... مشغول به کار شود. حتی افرادی که حرفه‌ای هستند می‌تواند هر دو نقش تور لیدر و راهنمای تور را ایفا کنند و به عنوان تور لیدر خصوصی سفرهای خاص را برای گروه‌های خاصی برگزار کنند.
بنابراین برای درآمد تور لیدری در ایران نمی‌توان عدد ثابتی را مشخص کرد. هر چقدر تور لیدر و راهنمای تور حرفه‌ای‌تر باشند و مسافرانی که با آن‌ها همراه شده‌اند سفر بهتری را تجربه کرده باشند، تورهایی که برگزار می‌کنند بیشتر می‌شود؛ بنابراین اخلاق و تجربه راهنمای تور، وسایل حمل و نقل، زمان‌بندی سفر، محل اقامت و... همه و همه در درآمد تور لیدری در ایران و جذب گردشگران برای رزرو تورهای گروهی و خصوصی تاثیرگذار هستند.
اگر زبان انگلیسی خوبی داشته باشید یا به یک یا چند گویش محلی ایران مسلط باشید، می‌توانید تورهای خارجی و داخلی متمایزی را برگزار کنید و درآمد خوبی کسب کنید. نوع توری که برگزار می‌کنید هم در قیمت راهنمای تور تاثیرگذار خواهد بود. راهنمای طبیعت‌گردی اکوتوریسم یک قیمت دارد و راهنمای تورهای زمین شناسی یک قیمت دیگر. اگر توانایی برگزاری چند مدل تور را داشته باشد و با یادگیری مداوم بتوانید اطلاعات خودتان را درباره جاذبه‌های، فرهنگی و تاریخی افزایش دهید، تور لیدری می‌تواند یک فرصت بی‌نظیر برایتان باشد.
البته سازمان گردشگری تعیین قیمت تورهای گردشگری را به حال خودشان رها نکرده و برای آن چهارچوب خاصی در نظر گرفته است. طبق چهارچوبی که برای دستمزد راهنمایان گردشگری در سال ۱۴۰۰ ارائه شده، دستمزد راهنمای تور گردشگری و فرهنگی برای برگزاری هر تور حداقل 630 هزار تومان در نظر گرفته شده؛ و این مبلغ برای راهنمای تورهای طبیعت‌گردی حداقل 780 هزار تومان است.
چطور تور لیدر حرفه‌ای پیدا کنیم؟
با وجود اینکه افراد زیادی با سمت تور لیدر یا راهنمای تور مشغول به کار هستند و هر روز به تعداد کسانی که با اخذ مدرک تور لیدری وارد مشاغل این حوزه می‌شوند رو به افزایش است؛ اما تمام این افراد توانایی هدایت تورهای حرفه‌ای و برگزاری سفرهای محلی ایران را به بهترین نحو ندارند. اغلب تور لیدرها حتی از خودشان سوال نمی‌کنند که تور لیدر چیست، یا روز راهنمای گردشگری چه وقت است؟ حتی کسانی که در دورهای مرتبط با گردشگری شرکت می‌کنند، به این موضوع فکر نمی‌کنند که آیا با داشتن مدرک تور لیدری می‌توانند یک سفر بی مخاطره و امن و در عین حال به یاد ماندنی برای مسافران همراهشان رقم بزنند؟
اگر قصد سفر به نواحی مختلف ایران و دیدن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی کشورمان را دارید، تورآسو کنار شماست تا رویای سفرهای خاطره‌انگیز را برایتان رقم بزند. زندگی در قلب کویر و تماشای آسمان پرستاره شب، دیدن تخت جمشید و حافظیه یا حتی هگمتانه همدان را با لیدرهای حرفه‌ای تورآسو تجربه کنید و ایران را طوری که شایسته آن است بشناسید.
